در سوره مبارکه «اسراء» علامه طباطبایی 1رضوان الله علیه بیان زیبایی دارند که هیچ کس نسبت به دیگری بد نمیکند ولو قاتل و هیچ نسبت به دیگری کار خیر نمیکند ولو از خود گذشتگی نشان بدهد، ﴿إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنتُمْ لأَنفُسِکُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها﴾،2 این «لام» لام اختصاص است نه لام انتفاع تا بر اساس قرینه مشاکله جمله دوم «لام» داشته باشد. آنها فکر میکردند که ﴿إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنتُمْ لأَنفُسِکُمْ﴾، یعنی به سود شماست، ﴿وَ إِنْ أَسَأْتُمْ﴾باید میفرمود: «فعلیها»؛ اما ﴿فَلَها﴾ گفت به قرینه مشاکله، ولی فرمایش ایشان این است که «لام» لام اختصاص است عمل برای عامل است. آثار بالعرض آن به دیگری میرسد. اگر کسی در درون منزلش فضای سبزی درست کند تمام نسیم و لطافت و بوی عطر و گل برای خودش است گاهی هم که نسیمی وزید آن رهگذر پشت کوچه را بهرهمند میکند. هر کاری که ما میکنیم 99درصدش برای ماست، آن یک درصدش نصیب دیگری میشود ولو برای دیگری خانه بسازیم. این کسی که میگوید من خودم خانه دارم برای دیگری خانه میسازم من که خودم خانه نمیخواهم، 99 درصد فایده برای خودش است یک درصدش برای دیگری است سایه عمل به دیگری میافتد و اگر ـ خدای نکرده ـ به تباهی افتاد مثل اینکه در درون خودش میخواهد فاضلابی یا کنیفی بکَند تمام بوی بد برای اوست گاهی هم باد میزند بوی این کنیف آن رهگذر را آزرده میکند یک درصد حتی در قتل، چون یَوْمُ الْمَظْلُومِ عَلَی الظَّالِمِ أَشَدُّ مِنْ یَوْمِ الظَّالِمِ عَلَی الْمَظْلُومِ؛3 این پنج شش دقیقه آسیب میبیند کسی که مقتول است؛ اما این سوخت و سوز دارد: ﴿کُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُم بَدَّلْنَاهُمْ جُلُوداً غَیْرَهَا﴾،4 آن وقت این «لام» میشود لام اختصاص، ﴿إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنتُمْ لأَنفُسِکُمْ﴾ سایهاش به غیر میرسد. ﴿إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها﴾ سایهاش به غیر میرسد، عمل برای عامل است و او را رها نمیکند؛ لذا چون او را رها نمیکند، هیچ باربری بار او را نمیبرد.
پی نوشت:
1- المیزان جلد13 صفحه 40
2- سوره اسرا آیه 7
3- نهچ البلاغه حکمت 241
4- سوره نسا آیه 56