یاداشت صدو چهل هشت : از یک ساعت تا یک عمر

اگر کسی سوال بپرسد که در مدینه که جا برای پذیرش چهار هزار شاگرد نبود پس شما چطور می گویید امام صادق چنین دانشگاه عظیمی  در مدینه احادث کرده بودند ؟ 

اینطور باید جواب داد که هیچ کس ادّعا نکرده  که وجود مبارک حضرت امام صادق مجلسی داشتند که چهار هزار شاگرد در آنجا حضور مداوم  داشته باشند  این را که کسی نگفت  بلکه  تربیت شاگردان حضرت  در طیّ عمر با برکتشان به این نحو بوده که مثلا  یک شاگردی  یک ساعت آمده یک حدیث یاد گرفته رفته است, دوتا شاگرد فقط یک نصفه روز حضرت را دیدند و سوالاتشان را پرسیده اند و یا کمتر از یک روز مثلا  یک نصفه روز, یک سؤال, دو سؤال, ده سؤال, بیست سؤال تا یک مدت عمر مثل جناب زراره  که در تمام مدت عمر شاگردی کرد  لذا چهار هزارشاگرد  نظیر آنچه که فعلاً در مسجد اعظم مطرح باشد که این تعداد زیاد می‌آمدند در مدینه می‌نشستند وجود مبارک امام صادق برای اینها درس می‌گفت این نه شدنی است نه کسی ادّعا کرده مثل اینکه وجود مبارک پیغمبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) در طول عمرش هزارها نفر را که دوازده هزار نفر را در آن اسدالغابه و غیر اسدالغابه جمع‌آوری کردند اینها شاگردان حضرت بودند از یک ساعت تا یک عمر این‌طور نیست یعنی این‌طور نیست و کسی ادّعا نکرده که چهار هزار نفر پای درس امام صادق بودند یعنی در طیّ این عمر پر برکت این ده نفر آن بیست نفر آن سی نفر آن دو نفر آن یک نفر این جمعاً چهار هزار نفر حضرت را دیدند و از حضرت حدیث نقل کردند.

 اما نکته قابل توجه این است که تعداد زیادی از شاگردان دست به قلم شدند و اصولی را تالیف کردند که  طیّ این اصول کتاب  اربعمائة تالیف شد و الان بخشی از این اصول موجود است.