یاداشت نود پنج : چرا قرآن کریم به زبان عربی نازل شد؟

در زبان  فارسی  لغت های  غنی و قوی عربی را که نداریم مثلا  چیزی که نزد ما برجسته است می‌گوییم بزرگ؛ اما در عربی مخصوصاً قرآن کریم برای مقامی بزرگی و کِبَر ترسیم می‌کنند آن می‌شود کبیر. برای مقامی عظمت ترسیم می‌کنند آن می‌شود عظیم. آن‎که استخوان‌دار است ریشه دارد و پایدار است از آن جهت به او می‌گویند عظیم، چون عظم دارد، استخوان دارد، پایه دارد، ریشه دارد. این در فرهنگ ما در فارسی نیست، اینها را قرآن احیا کرده است، نه اینکه عرب این قدرت را داشته باشد. ما یک کتاب علمی ادبی مدوّن عربی نداریم. در حجاز کتابی نبود  که قواعد نحو و صرف و معانی و بیان را در ودش داشته باشد  این علوم را قرآن آورده است. این علوم را نهج البلاغه را آورده است. 

قرآن کریم ادبیات آورد؛ چه اینکه معارف عقلی هم آورد. فرهنگ آورد، چه اینکه علوم عقلی آورد. خود قرآن کریم اینها را آورد. بنابراین عظمت، فرق عظیم، فرق کبیر و مانند آن در آیات قرآنی آمده؛ البته این واژه‌ها این ظرفیت را داشت که آن معارف را قرآن کریم در ظرف این بگذارد؛ لذا از وجود مبارک امام باقر(سلام الله علیه) روایت شده است  که اینکه خدا فرمود: ﴿عَرَبِیٍّ مُبینٍ﴾؛^[1] چرا عربی مبین است؟  فرمودند :«یُبِینُ الْأَلْسُنَ، وَ لَاتُبِینُهُ الْأَلْسُن‏»؛^[2] این عربی می‌تواند تمام زبان‌ها را ترجمه بکند؛ اما زبان‌ها نمی‌توانند این را ترجمه بکنند. واقعاً ترجمه فارسی قرآن بسیار سخت است، چون این حروف را ما که نداریم،  مثلا ما برای میانه نه حرف داریم نه فعل داریم. ما اگر یک نفر باشد می‌گوییم تو، دو و بیشتر باشد می‌گوییم شما؛ اما عرب که این طور نمی‌کند؛ برای یک نفر لفظ دارد، برای دو نفر لفظ دارد، برای سه نفر لفظ دارد. اصلاً ما تثنیه نداریم در فارسی. یک نفر را داریم تو، دو به بعد را می‌گوییم شما. ما اگر بخواهیم بگوییم دو نفر، چه کار می‌کنیم؟ ناچاریم بگوییم یک کلمه دو را با نفر اضافه بکنیم بگوییم شما دو نفر؛ اما او می‌گوید «أنتما، هما». ما کسی که غایب است بخواهیم بگوییم مرد، می‌گوییم آن مرد! اگر خواستیم زن باشد می‌گوییم آن زن! این می‌گوید «هو»، «هی». با یک لفظ مشخص می‌کند که آن چه کسی هست؟ مرد است یا زن است. «أنتِ» و «أنتَ» فرق می‌گذارد. ما اصلاً تثنیه نداریم، مذکر و مؤنث نداریم. در بسیاری از موارد ما چیزی که نزدیک است می‌گوییم «ذا»؛ اینجا، چیزی که نزدیک نیست را می‌گوییم آن‎جا. حالا برای وسط ما حرفی نداریم؛ اما در عربی نزدیک باشد می‌گوید «ذا»؛ میانه باشد می‌گوید «ذاک»؛ دور باشد می‌شود «ذلک». لذا بسیاری از آیات انسان می‌ماند که چگونه ترجمه بکند ناچار است که سه، چهار کلمه را کنار هم جمع بکند تا یک کلمه قرآنی را بفهماند این است که واقعاً ترجمه سخت است؛ لذا امام باقر(سلام الله علیه) فرمود عربی «یُبِینُ الْأَلْسُنَ، وَ لَاتُبِینُهُ الْأَلْسُن‏»، هیچ زبانی نمی‌تواند آن لطایف و معارف عربی را به برکت قرآن کریم معین کند که امیدواریم همه به این فیض قرآنی برسند.

پی نوشت :

[1]. سوره شعراء، آیه195.

[2]. الکافی (ط ـ الإسلامیة)، ج‏2، ص632.